ՆԱՐԵԿԱՎԱՆՔ

Նարեկի, Ս. Սանդուխտի Ուխտ, Դրուց եւ աւելի ուշ Ս. Գրիգոր Նարեկացիի վանք: Կը գտնուի Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգի Ռշտունեաց գաւառին մէջ, Վանայ Լիճին մօտերը, Նարեկ գիւղին մէջ: 10րդ դարու շինուածք է, եւ հիմնադիրներն են հալածական Հայ վանականներ:

Վանքը ունեցած է երկու եկեղեցի՝ Ս. Սանդուխտի, (ուր ըստ աւանդութեան Սրբուհիին գերեզմանը կայ) եւ Ս. Աստուածածինի: Ս. Սանդուխտի եկեղեցիի կողքին շինուած է Ս. Գրիգոր Նարեկացիի գմբէթաւոր դամբարանը, որու վրայ1867ին Յովսէփ վանահայրը կանգնեցուցած է մարմարեայ Խաչքար մը, որու վրայ քանդակուած են, Ս. Աստուածածինը եւ Յիսուս Մանուկը եւ Անոնց առջեւ Ս. Գրիգոր Նարեկացին ծնկաչոք: Երկու եկեղեցիներու առջեւը շինուած է ժամատուն մը, ուր կ'ըսուի թէ թաղուած են, Նարեկացիի եղբայրը՝ Յովհաննէսը եւ Անանիա Նարեկացին:

Նարեկի վանքը մեր կարեւոր կեդրոններէն մէկը եղած է, ու յատկապէս ծաղկած ու զարգացած է Անանիա Նարեկացիի եւ Գրիգոր Նարեկացիի վանահայրութեան օրերուն: Անանիա Նարեկացին հիմնած է վանքին դպրոցը:

1707ին Մինաս Ղափանցի Վրդ.ի վանահայրութեան օրերուն ու յատկապէս իր ջանքերով, վանքը հիմնովին նորոգուած է: 1812ին ժամատան դիմաց շինուած է եռայարկանի զանգակատուն մը: 1845ին եկեղեցիներու գմբէթները նորոգւած են: 1858-ին՝ Յովհաննէս Վրդ.ի օրով, վանքը բարեկարգուած է: 1884ին Արիստակէս Վրդ.ը վարժարան մը բացած է: 1896ին քիւրտերը յարձակած են վանքի վրայ, կողոպտած եւ սպաննած վանքի վանահայրն ու 12 միաբաններ: 1902ին վանքին մէջ բացուած է որբանոց-վարժարան մը: Վանքէն 2 Ք.Մ. հեռաւորութեան վրայ կը գտնուի Նարեկացիի քարայրը, որ սրբավայր եղած է եւ կ'ըսուի թէ Ս.ը հոն ճգնած է:

Վանքը երկար ժամանակ Վանի առաջնորդարանի իրաւասութեան տակ մնացած է, ապա Խաչատուր Կթղ.ի ջանքերով ենթարկուած է Աղթամարի:

Վանքի ուխտի օրերը եղած են, Վարդավառի եւ Վարագայ Ս. Խաչի տօները:

Մեծ Եղեռնին վանքը կործանած է ու ներկայիս աւերակ վիճակի մէջ է: